Ένα θαύμα για εμάς και για τα παιδιά γύρω μας!
Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc
Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος
Είναι αλήθεια, αγαπητοί φίλοι, πως έχουμε όλοι μας περάσει δύσκολα. Μετά από τόσα χρόνια οικονομικής κρίσης που απείλησε ή και κατέστρεψε τον τρόπο της ζωής μας, βρεθήκαμε καταμεσής μιας άλλης κρίσης που απειλεί πια την ίδια μας τη ζωή. Είναι φυσικό να νιώθουμε απογοήτευση, φόβο, θλίψη, θυμό. Είναι φυσικό να είμαστε μπερδεμένοι, αποπροσανατολισμένοι, πονεμένοι. Και βέβαια, αφού νιώθουμε τόσο άσχημα, είναι φυσικό και να φερόμαστε άσχημα, να αντιδρούμε παρορμητικά ή παράλογα, να γινόμαστε έξαλλοι σε κλάσματα δευτερολέπτου, να μην ανεχόμαστε καμία άλλη στάση και άποψη εκτός από τη δική μας.
Όλες αυτές οι αντιδράσεις, αν και είναι κατανοητές, είναι δυσλειτουργικές και επιδεινώνουν την κατάσταση. Κάθε φορά που φωνάζουμε στο παιδί μας, το κάνουμε να νιώθει χειρότερα και θα φερθεί ακόμα χειρότερα αύριο. Κάθε φορά που καυγαδίζουμε με τον σύντροφο ή τους φίλους μας για τις μάσκες, τα εμβόλια, και οτιδήποτε άλλο, δημιουργούμε ένα χειρότερο κλίμα που θα μας κάνει να υποφέρουμε περισσότερο. Κάθε φορά που φερόμαστε παρορμητικά, χωρίς να σκεφτούμε τις συνέπειες σε αυτό που λέμε ή κάνουμε, δημιουργούμε ένα καινούριο πρόβλημα που θα πέσει πάνω μας και θα μας πλακώσει αργά ή γρήγορα.
Δεν είναι τελείως παράλογο όταν έχω πέντε προβλήματα, αντί να προσπαθώ να τα λύσω να δημιουργώ ένα έκτο; Δεν είναι τελείως ανώριμο αντί να στηρίζω με ψυχραιμία το παιδί μου όταν έχει ένα πρόβλημα, να καταρρέω, να του βάζω τις φωνές, να λέω ασυναρτησίες που το κάνουν πολύ χειρότερα; Δεν είναι τελείως αυτοκαταστροφικό αντί να πασχίζω να προστατευθώ, να καυγαδίζω με τους άλλους σχετικά με το πώς θα γίνει αυτό; Σε τι βοηθούν όλες αυτές οι φωνές και οι καυγάδες και οι απειλές;
Η στάση πολλών ενηλίκων σήμερα είναι πολύ δυσλειτουργική και δημιουργεί πολλά καινούρια προβλήματα χωρίς να λύνει κανένα παλιό. Αυτό επηρεάζει τραγικά τους νεώτερους. Όλοι όσοι έχουμε κάποια σχέση με παιδιά και με εφήβους –είτε είμαστε γονείς, είτε παππούδες, γιαγιάδες, θείοι, εκπαιδευτικοί- έχουμε καταλάβει σε πόσο δύσκολη θέση βρίσκονται τον τελευταίο χρόνο. Μετά από όλο αυτό τον αφύσικο εγκλεισμό και τον εθισμό σε μια οθόνη, τώρα καλούνται να προσαρμοστούν στη «φυσιολογική ζωή» – αλλά πόσο φυσιολογική είναι μια ζωή με μάσκες, με διαρκή μέτρα προφύλαξης, με ενηλίκους που αντιδρούν υπερβολικά και καυγαδίζουν για τα ίδια αυτά μέτρα που τα παιδιά καλούνται να εφαρμόσουν;
Τα παιδιά και οι έφηβοι βλέπουν γύρω τους ενηλίκους που για μια ακόμα φορά λειτουργούν ανώριμα, υπερβολικά, ακραία. Δεν έχουν πού να πατήσουν, σε ποιόν να στηριχτούν και το μόνο που τους μένει είναι να στραφούν στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου δυστυχώς και πάλι συναντούν υπερβολές και ακρότητες.
Δεν είναι καθόλου παράξενο που τόσοι μαθητές όλων των ηλικιών παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα κατάθλιψης, φοβιών, εξαρτήσεων, αλλά και διαρκούς οργής. Ορισμένοι είναι κλεισμένοι στον εαυτό τους, κολλημένοι σε μια οθόνη, μόνοι, ανίκανοι να σχετιστούν με άλλους και να επικοινωνήσουν. Άλλοι εμφανίζουν διάφορες φοβικές αντιδράσεις, αλλά και έμμονες σκέψεις, ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, διαταραχές διατροφής. Άλλοι πάλι είναι πολύ επιθετικοί και εκφράζουν μια τάση για βία που δεν υπήρχε τα προηγούμενα χρόνια. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσοι έφηβοι αλλά και παιδιά των τελευταίων τάξεων του δημοτικού ανταλλάσσουν μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που είναι γεμάτα απειλές, κακίες, «μίσος» σχεδόν για τους συνομηλίκους τους!
Δεν τα λέω όλα αυτά για να σας τρομάξω ή να σας μαυρίσω την καρδιά. Τα λέω για να σας αφυπνίσω και να προλάβω την επιδείνωση της κατάστασης. Πραγματικά πρέπει εμείς ως ενήλικοι να αλλάξουμε στάση, να αρχίσουμε να είμαστε πιο λειτουργικοί – τόσο για εμάς, όσο και για τα παιδιά και τους εφήβους γύρω μας, οι οποίοι μας χρειάζονται σήμερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε.
Πρέπει, είναι ζήτημα ζωής και θανάτου κυριολεκτικά, να δουλέψουμε με την θλίψη, την οργή και τον φόβο μας και να καταλήξουμε σε μια θετική, ορθολογική στάση που θα μας βοηθήσει όλους –νεώτερους και μεγαλύτερους- να βγούμε από τις δυσκολίες που βιώνουμε. Και πρέπει, είναι ζήτημα ζωής και θανάτου, να διδάξουμε τη στάση αυτή και στα παιδιά και στους εφήβους γύρω μας.
Βέβαια, δεν είναι εύκολο να διδάξουμε στον εαυτό μας μια τέτοια στάση όταν αισθανόμαστε τόσο άσχημα. Είναι λίγο σαν να χρειαζόμαστε ένα θαύμα. Μόνο που το θαύμα αυτό δεν πρέπει να το περιμένουμε από ψηλά, πρέπει να το κάνουμε εμείς οι ίδοι, εδώ και τώρα.
Ας δούμε τι στοιχεία είναι απαραίτητα για να κάνουμε αυτό το Θαύμα και ας πιάσουμε δουλειά.
Ευθύνη για τη συμπεριφορά και τις επιλογές μου
Αναλαμβάνω την ευθύνη για τη συμπεριφορά μου και για τις επιλογές μου. Επομένως, δεν λέω «παρασύρθηκα», «δεν κρατήθηκα», «αναγκάστηκα». Είμαι ενήλικος και οφείλω να ελέγχω τις αντιδράσεις μου και να επιλέγω συνειδητά τη συμπεριφορά μου. Αν δεν μπορώ να το κάνω, αν δεν έχω αρκετή αυτοσυγκράτηση και αυτοέλεγχο, τότε πρέπει να ζητήσω βοήθεια ψυχολόγου άμεσα.
Στόχος και Συνέπειες
- Σκέφτομαι πριν πω ή κάνω κάτι, γιατί το κάνω, τι θέλω να πετύχω.
- Σκέφτομαι ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες για μένα και για τους άλλους.
- Σκέφτομαι αν αξίζει τον κόπο να υπάρξουν αυτές οι συνέπειες προκειμένου να πετύχω τον στόχο αυτό.
- Σκέφτομαι πώς θα αντιμετωπίσω τις συνέπειες αυτές αν υπάρξουν.
Θετική στάση
- Προσπαθώ να βελτιώσω τα πράγματα που με ενοχλούν.
- Προσπαθώ να αποδεχτώ τα πράγματα που με ενοχλούν αλλά δεν μπορώ να βελτιώσω.
- Εστιάζω στην επίλυση των προβλημάτων (και όχι στο να βρω ποιος φταίει).
- Εστιάζω στη θετική πλευρά όλων των καταστάσεων (και όχι στην αρνητική).
- Εστιάζω σε αυτό που πάει καλά (και όχι σε αυτό που δεν πάει).
- Εστιάζω σε αυτό που έχω (και όχι σε αυτό που δεν έχω).
Θετική διάθεση
Φέρομαι με καλοσύνη και θετική διάθεση στους άλλους. Είμαστε όλοι μαζί μέσα στη δυσκολία αυτή – οι άλλοι είναι συνάνθρωποι και συνεργάτες μου, όχι εχθροί μου. Δεν θα λυθεί κανένα πρόβλημα με το να τσακώνομαι μαζί τους. Αντίθετα, ενδέχεται να λυθούν κάποια προβλήματα αν συνεργαστώ μαζί τους. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε: Όλοι μαζί μπορούμε να κάνουμε θαύματα!