Γενικές ερωτήσεις
Τι σημαίνει «ψυχολόγος»; Τι ακριβώς κάνει ένας ψυχολόγος;
Ψυχολόγος στην Ελλάδα είναι κάποιος που έχει σπουδάσει ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο (ελληνικό ή της αλλοδαπής) και κατέχει Άδεια Ασκήσεως Επαγγέλματος Ψυχολόγου από το ελληνικό κράτος. Η ψυχολογία μελετάει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου, καθώς και τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Μετά το βασικό πτυχίο, συνήθως ο ψυχολόγος κάνει μεταπτυχιακές σπουδές οπότε μπορεί να δουλέψει σε πολλά διαφορετικά πλαίσια ανάλογα με την ειδίκευσή του (πχ. σε σχολεία, σε επιχειρήσεις, σε νοσοκομεία, σε ερευνητικά κέντρα κλπ.) Ο ψυχολόγος που λειτουργεί ως ψυχοθεραπευτής (δηλαδή, ασκεί ψυχοθεραπεία ή συμβουλευτική) συνήθως έχει λάβει μια επιπλέον εκπαίδευση (μετά το πτυχίο και το μεταπτυχιακό) σε κάποια σχολή ψυχοθεραπείας ή συμβουλευτικής.
Τι κάνει ο/η παιδοψυχολόγος;
O/η παιδοψυχολόγος έχει σπουδάσει ψυχολογία και έχει ειδικευτεί στα παιδιά ή/και στους εφήβους στα πλαίσια κάποιας σχολής ψυχοθεραπείας. Συνήθως οι παιδοψυχολόγοι παράλληλα με τα παιδιά, δουλεύουν (οι ίδιοι ή συνάδελφοί τους) και με τους γονείς σε επίπεδο συμβουλευτικής υποστήριξης. Καθώς το παιδί ή ο έφηβος επηρεάζεται πολύ από τους γονείς του, είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να συνεργάζονται με τον/την παιδοψυχολόγο ώστε να υπάρξει πραγματική πρόοδος στη ζωή του παιδιού και της οικογένειας.
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε έναν ψυχολόγο και έναν ψυχίατρο;
Ο ψυχολόγος έχει σπουδάσει ψυχολογία και, αν δουλεύει ως ψυχοθεραπευτής, έχει ειδικευτεί σε κάποια σχολή ψυχοθεραπείας – επομένως, λειτουργεί μόνο δια του Λόγου και δεν συνταγογραφεί φάρμακα. Ο ψυχίατρος έχει σπουδάσει ιατρική, έχει ειδικευτεί στην ψυχιατρική, και συνταγογραφεί φάρμακα. Τα τελευταία χρόνια, πολλοί ψυχίατροι εκπαιδεύονται επίσης (όπως και οι ψυχολόγοι) στην ψυχοθεραπεία, οπότε σε αυτή την περίπτωση εκτός από φαρμακευτική αγωγή μπορούν να παρέχουν και ψυχοθεραπεία. Μόνο με την ειδικότητα του ψυχιάτρου, ωστόσο, δεν μπορεί κανείς να ασκήσει ψυχοθεραπεία.
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε έναν ψυχολόγο και ένα σύμβουλο ή άλλον επαγγελματία που ασκεί ψυχοθεραπεία;
Ο ψυχολόγος έχει σπουδάσει ψυχολογία και έχει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου από το ελληνικό κράτος. Ο σύμβουλος ή οποιοσδήποτε άλλος επαγγελματίας δεν αναφέρει τον όρο «ψυχολόγος» δεν έχει σπουδάσει ψυχολογία ή/και δεν έχει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου. Πιθανότατα έχει κάποια άλλη εκπαίδευση που του επιτρέπει να λειτουργεί ως ψυχοθεραπευτής ή σύμβουλος.
Τι είναι ψυχοθεραπεία;
Ψυχοθεραπεία είναι μια θεραπευτική διαδικασία που υλοποιείται σε τακτικές συναντήσεις, οι οποίες ονομάζονται συνεδρίες, ανάμεσα στον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο με στόχους που θέτουν από κοινού. Συνήθως ο στόχος της ψυχοθεραπείας δεν είναι απλώς η επίλυση κάποιων προβλημάτων ή δυσκολιών που βιώνει ο θεραπευόμενος, αλλά κυρίως, η βαθύτερη κατανόηση του τρόπου που σκέφτεται, συμπεριφέρεται και λειτουργεί (η αυτογνωσία), έτσι ώστε να βελτιωθεί η σχέση του με τον εαυτό του, οι σχέσεις του με τους άλλους, και η ζωή του γενικότερα (προσωπική ανάπτυξη). Η ψυχοθεραπεία γίνεται αποκλειστικά με τη χρήση του Λόγου (ομιλία και σκέψη) χωρίς φαρμακευτική αγωγή. Συνήθως η ψυχοθεραπεία έχει αρκετή διάρκεια και οδηγεί σε βαθύτερες και μονιμότερες αλλαγές στο άτομο. Υπάρχουν διάφορες σχολές ψυχοθεραπείας, δηλαδή διάφορες μέθοδοι για να βοηθηθεί ο θεραπευόμενος στην πορεία της αυτογνωσίας και της αλλαγής, όπως η ψυχαναλυτική/ψυχοδυναμική, η υπαρξιακή/ανθρωπιστική, η συστημική/δομική καθώς και η γνωστική/συμπεριφορική. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ατομική, ομαδική, οικογενειακή ή ζεύγους.
Τι είναι συμβουλευτική;
Συμβουλευτική είναι μια θεραπευτική διαδικασία που έχει πολλά κοινά στοιχεία με την ψυχοθεραπεία: υλοποιείται επίσης σε τακτικές συνεδρίες ανάμεσα στον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο, με στόχο την διαχείριση κάποιου προβλήματος ή κρίσης που βιώνει ο θεραπευόμενος. Η σημαντικότερη διαφορά με την ψυχοθεραπεία είναι ότι η συμβουλευτική στοχεύει περισσότερο στο εδώ και τώρα, επομένως εστιάζει περισσότερο στην άμεση διαχείριση συγκεκριμένων καταστάσεων χωρίς να εμβαθύνει τόσο στον εσωτερικό κόσμο του θεραπευόμενου. Έτσι συνήθως είναι πιο σύντομη από την ψυχοθεραπεία, έχει πιο άμεσα αποτελέσματα, αλλά δεν βελτιώνει πάντα τις όποιες βαθύτερες δυσλειτουργίες του ατόμου.
Ερωτήσεις σχετικές με μένα προσωπικά
Ποια σχολή ψυχοθεραπείας ακολουθείτε;
Έχω εκπαιδευθεί στη Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία η οποία στηρίζεται στη συστημική θεώρηση της ζωής και του κόσμου. Κεντρική έννοια της θεώρησης αυτής είναι το σύστημα, το οποίο είναι ένα σύμπλεγμα από αλληλοεξαρτώμενα στοιχεία. Έτσι, κάθε μεταβολή ή αλλαγή σε ένα στοιχείο του συστήματος επιφέρει αλλαγές σε ολόκληρο το σύστημα. Όλοι μας εντασσόμαστε σε διάφορα συστήματα στη διάρκεια της ζωής μας όπως οικογένεια, σχολική τάξη, επαγγελματικό πλαίσιο, κα.
Η οικογένεια, ένα από τα βασικότερα κοινωνικά συστήματα, αποτελείται από άτομα που αλληλεπιδρούν και συνδιαμορφώνουν την πραγματικότητά τους. Έτσι, σύμφωνα με τη συστημική σκέψη, θα ήταν αδύνατο να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά ενός μέλους της οικογένειας ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά των άλλων μελών. Αν λοιπόν, ένα μέλος της οικογένειας παρουσιάζει μια δυσλειτουργική συμπεριφορά, τότε και τα άλλα μέλη της οικογένειας παίζουν κάποιο ρόλο στη διατήρηση της συμπεριφοράς αυτής. Κατά συνέπεια, η αλλαγή ενός μέλους της οικογένειας, σημαίνει αυτόματα αλλαγή και σε άλλα μέλη της οικογένειας.
Όλα αυτά πρακτικά σημαίνουν ότι στο πλαίσιο της συστημικής προσέγγισης στην ψυχοθεραπεία ο θεραπευτής βοηθάει τον θεραπευόμενο να αντιληφθεί τόσο το δικό του ρόλο μέσα στα συστήματα στα οποία ανήκει όσο και τον ρόλο των άλλων μελών. Η αντίληψη αυτή δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για αλλαγές και βελτιώσεις επειδή όταν ο θεραπευόμενος κατανοήσει τα δυσλειτουργικά στοιχεία στη δική του στάση σε σχέση με τα δυσλειτουργικά στοιχεία των άλλων μελών της οικογένειας, μπορεί να αλλάξει στάση και η αλλαγή αυτή θα επιφέρει μεταβολές και στα υπόλοιπα μέλη. Γι’ αυτό, άλλωστε, και πολλές φορές βελτιώνονται αισθητά τα πράγματα μέσα σε μια οικογένεια ενώ μόνο ένα μέλος της μπορεί να κάνει ψυχοθεραπεία. Βέβαια, στο πλαίσιο της συστημικής οικογενειακής ψυχοθεραπείας συχνά ο θεραπευτής δουλεύει θεραπευτικά και με ολόκληρη την οικογένεια μαζί.
Τι ακριβώς κάνετε σε μια συνεδρία;
Κυρίως μιλάμε – αλλά μερικές φορές γράφουμε, γελάμε και παίζουμε. Σε γενικές γραμμές, αυτό που κάνουμε είναι ότι συζητάμε με τον θεραπευόμενο τα θέματα που τον/την απασχολούν και προσπαθούμε μαζί να κατανοήσουμε σε τι οφείλονται, ποιοι παράγοντες εμπλέκονται, ποιος είναι ο ρόλος και η στάση του θεραπευόμενου, πώς οι αντιδράσεις του συνδέονται με το παρελθόν και τις εμπειρίες του, ποιος είναι ο ρόλος και η στάση των άλλων εμπλεκομένων, ποια είναι η δυσλειτουργία, τι μπορεί να γίνει για να βελτιωθούν τα πράγματα. Συχνά κάνουμε παιχνίδι ρόλων, προτείνω κάποιες ασκήσεις για το σπίτι ή δίνω κάποιες σημειώσεις. Όλα αυτά μέσα σε ένα φιλικό κλίμα αμοιβαίου σεβασμού και συνεργασίας με στόχο την ουσιαστική βελτίωση της ζωής του θεραπευόμενου.
Πόση ώρα κρατάει μια συνεδρία; Πόσο συχνά γίνονται συνεδρίες;
Μια συνεδρία κρατάει πενήντα με εξήντα λεπτά. Η συχνότητα των συνεδριών εξαρτάται από τις δυνατότητες του θεραπευόμενου. Το συνηθέστερο είναι κάθε βδομάδα, αλλά αν αυτό είναι δύσκολο για τον θεραπευόμενο, μπορεί να γίνονται και κάθε δεκαπέντε μέρες, ή ακόμα πιο αραιά.
Σε τι ηλικίες ατόμων απευθύνεστε;
Δουλεύω με παιδιά από δέκα ετών και πάνω και με ενήλικες. Επίσης, δουλεύω πολύ με γονείς που έχουν παιδιά μικρότερης ηλικίας από δέκα ετών εφόσον τα παιδιά αυτά δεν χρειάζονται τα ίδια θεραπευτική παρέμβαση και αρκεί η αλλαγή της στάσης των γονιών για να βελτιωθεί η κατάσταση. Αν ένα μικρό παιδί χρειάζεται θεραπευτική παρέμβαση, το παραπέμπω σε εξειδικευμένο συνάδελφο.
Με ποια προβλήματα ασχολείστε;
Δουλεύω με άτομα, ζευγάρια, οικογένειες και ομάδες πάνω σε όλα τα θέματα που απασχολούν τους ανθρώπους στη ζωή τους (πχ. δυσκολίες με τα παιδιά, επικοινωνία με τους εφήβους, θέματα ζευγαριού, διαζύγιο, κατάθλιψη, φοβίες, κρίσεις πανικού, διαταραχές διατροφής, κα.) Δεν δουλεύω με υπερήλικες, με ασθενείς σε τελικό στάδιο, ούτε με άτομα που έχουν νοητική υστέρηση, αυτισμό, ή πάσχουν από βαριές ψυχιατρικές διαταραχές.
Το πρόβλημα μου (πχ. οικονομικό ή υγείας) δεν μπορείτε να μου το λύσετε – για παράδειγμα, έχω κατάθλιψη επειδή είμαι άνεργος αλλά εσείς δεν μπορείτε να μου βρείτε δουλειά. Οπότε τι νόημα έχει να έρθω σε εσάς;
Πρώτα απ’ όλα, κάποιες φορές νιώθει κανείς τόσο άσχημα ώστε μπλοκάρει και δεν μπορεί να βρει λύσεις ενώ ίσως υπάρχουν. Επομένως, ίσως μπορούμε μαζί να βρούμε κάποιες λύσεις στο πρόβλημά σας.
Δεύτερον, ακόμα κι αν είναι αδύνατο να βρεθεί κάποια λύση, μπορούμε μαζί να βρούμε τρόπους να διαχειριστείτε το πρόβλημα όσο το δυνατόν καλύτερα ώστε να μην υποφέρετε και να μην προκαλέσετε ακόμα περισσότερα προβλήματα στον εαυτό σας και στους ανθρώπους γύρω σας.
Ας δούμε ένα παράδειγμα. Η ανεργία είναι ασφαλώς ένα σημαντικό πρόβλημα. Ο άνθρωπος που την αντιμετωπίζει πολύ άσχημα, σαν προσωπική αποτυχία και αδιέξοδο, ενδέχεται να πάθει κατάθλιψη οπότε αυτό θα είναι ένα δεύτερο πρόβλημα. Η κατάθλιψη είναι πιθανό να προκαλέσει εντάσεις και καυγάδες στο γάμο του, και αυτό θα είναι ένα τρίτο πρόβλημα. Ωστόσο, αν από την αρχή διαχειριζόταν λειτουργικά την ανεργία, θα είχε μόνο ένα πρόβλημα και όχι τρια. Ο τρόπος με τον οποίο αντιδρούμε στα άσχημα πράγματα που μας συμβαίνουν είναι πολύ σημαντικός γιατί είτε τα περιορίζει είτε τα πολλαπλασιάζει. Η δουλειά με τον ψυχολόγο θα σας βοηθήσει να διαχειριστείτε καλύτερα το αρχικό πρόβλημα που βιώνετε και να περιορίσετε τις αρνητικές επιπτώσεις του στις σχέσεις σας και γενικότερα στη ζωή σας.
Γιατί να έρθω σε εσάς όταν συζητάω τα ίδια πράγματα με τις φίλες μου και με βοηθούν εκείνες;
Ασφαλώς είναι πολύ καλό να έχουμε φίλους και να μοιραζόμαστε μαζί τους τα συναισθήματα και τα προβλήματά μας. Ωστόσο, η βοήθεια που παίρνουμε από τους φίλους μας είναι τελείως διαφορετική από τη βοήθεια που μπορούμε να πάρουμε από έναν ψυχολόγο-ψυχοθεραπευτή.
Κατ’ αρχήν, αυτό που θα πουν οι φίλοι μας είναι απολύτως υποκειμενικό και συνδέεται περισσότερο με εκείνους (δηλαδή, τι οι ίδιοι θεωρούν σωστό ή τι θα έκαναν εκείνοι) παρά με εμάς. Δεύτερον, οι φίλοι μας συνήθως μας μοιάζουν οπότε συχνά οι αντιλήψεις και οι απόψεις μας ταυτίζονται. Επίσης, έχουν προσωπική συναισθηματική εμπλοκή με εμάς, και επομένως δεν μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα από φόβο μήπως παρεξηγηθούμε ή πληγωθούμε. Τέλος, οι φίλοι μας έχουν δικά τους θέματα και είναι δύσκολο να μπορούν να μας ακούν και να μας στηρίζουν συστηματικά. Όλα αυτά σημαίνουν πως οι φίλοι μας μπορεί να μας ακούσουν αλλά σπάνια θα μας βοηθήσουν να δούμε τα πράγματα και από άλλες οπτικές γωνίες – άρα σπάνια θα οδηγήσουν σε κάποια αλλαγή.
Με δύο λόγια, αν θέλετε έναν ώμο για να κλάψετε και ένα χάδι, στραφείτε στους φίλους σας. Αν θέλετε να κατανοήσετε την κατάσταση που βιώνετε και να τη βελτιώσετε, στραφείτε στον ψυχολόγο.
Το παιδί μου έχει διάφορες δυσκολίες αλλά ο/η σύζυγός μου δεν θέλει να το πάμε σε παιδοψυχολόγο. Τι μπορώ να κάνω;
Για να επισκεφθεί ένα παιδί ή ένας έφηβος τον/την παιδοψυχολόγο πρέπει να υπάρχει συναίνεση και των δύο γονιών. Επομένως, δεν μπορείτε να πάτε το παιδί στον παιδοψυχολόγο εφόσον ο άλλος γονιός διαφωνεί. Σε καμία περίπτωση δεν θα έπρεπε να το πάτε κρυφά. Αυτό όχι μόνο είναι αντιδεοντολογικό, αλλά επίσης θα έκανε τελικά κακό στο παιδί γιατί θα ένιωθε πως πρέπει να κρατήσει ένα μυστικό από τον άλλο γονιό – πράγμα που θα του προξενούσε ενοχές και άγχος.
Αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να επισκεφθείτε εσείς έναν παιδοψυχολόγο, οικογενειακό θεραπευτή, ή ψυχολόγο, να μιλήσετε για αυτά που σας ανησυχούν και να πάρετε καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο που πρέπει να χειριστείτε την κατάσταση για να βοηθήσετε εσείς το παιδί σας. Τις περισσότερες φορές, όταν ένας από τους γονείς βελτιώσει τη συμπεριφορά και τη στάση του μέσα στην οικογένεια, το παιδί νιώθει καλύτερα και η συνολική κατάσταση βελτιώνετε. Προσωπικά έχω πολλές φορές δουλέψει μόνο με τον ένα γονιό χωρίς ποτέ να δω τον άλλο γονιό ή το παιδί με εξαιρετικά αποτελέσματα και για το ίδιο το παιδί και για την οικογένεια συνολικά.
Έχω δυσκολίες στη σχέση μου με ένα άλλο άτομο (πχ. σύζυγο, γονιό ή παιδί) το οποίο όμως δεν θέλει να έρθει μαζί μου. Έχει νόημα να έρθω μόνο εγώ;
Ασφαλώς έχει νόημα να έρθετε μόνο εσείς. Αν εσείς κατανοήσετε και βελτιώσετε τον τρόπο που εσείς λειτουργείτε μέσα σε αυτή τη σχέση, τότε είναι πολύ πιθανό και το άλλο άτομο να «αναγκαστεί» να αλλάξει τις αντιδράσεις του. Ακόμα κι αν αυτό δεν συμβεί, τουλάχιστον εσείς, μέσα από τη θεραπευτική δουλειά που θα κάνετε, θα καταλήξετε να νιώθετε καλύτερα και θα μάθετε τρόπους να προστατεύετε τον εαυτό σας από τις αρνητικές επιδράσεις της σχέσης αυτής.
Ο/η σύντροφός μου έχει ένα μεγάλο πρόβλημα (πχ. εξαρτήσεις, κατάθλιψη, άγχος) αλλά αρνείται να δεχτεί βοήθεια. Τι μπορώ να κάνω εγώ;
Η αλήθεια είναι πως το άτομο που έχει το πρόβλημα πρέπει να αναγνωρίσει ότι το έχει και να αναζητήσει την κατάλληλη βοήθεια για να το διαχειριστεί σωστά. Ωστόσο, καθώς το ζευγάρι (ή η οικογένεια) είναι ένα σύστημα, τα άτομα αλληλεπιδρούν και συνδιαμορφώνουν την πραγματικότητα (την προβληματική πραγματικότητα εν προκειμένω). Αυτό σημαίνει πως και οι δύο παίζετε κάποιο ρόλο στην προβληματική κατάσταση. Επομένως, αν ένας από εσάς αλλάξει θέση και αρχίσει να λειτουργεί διαφορετικά, η λειτουργία της σχέσης θα μεταβληθεί οπότε ενδέχεται να ωθηθεί και ο άλλος να αλλάξει. Έτσι, είναι πολύ σημαντικό, ακόμα κι αν το άτομο με το πρόβλημα δεν θέλει να πάρει βοήθεια, να το κάνετε εσείς. Έτσι θα καταφέρετε και εσείς να νιώσετε καλύτερα, και τον/τη σύντροφό σας να βοηθήσετε να μετακινηθεί και να βελτιώσει την κατάσταση.
Έχω κάποιο πρόβλημα και χρειάζομαι άμεσα βοήθεια αλλά δεν μπορώ να έρθω στο γραφείο σας. Τι μπορώ να κάνω;
Μπορείτε να μου στείλετε ένα mail ή ένα sms (τα στοιχεία μου υπάρχουν στο «Επικοινωνία») όπου θα μου αναφέρετε συνοπτικά το πρόβλημα που σας απασχολεί. Θα προσπαθήσω να σας απαντήσω μέσα σε δύο μέρες δίνοντάς σας κάποιες ιδέες ή πληροφορίες για τα άτομα ή τους φορείς στους οποίους μπορείτε να απευθυνθείτε για βοήθεια. Πέραν αυτού όμως, δεν θα πρέπει να περιμένετε κάποια συμβουλή ή μαγική συνταγή από μένα. Πρώτον, οι συνταγές είναι βλαβερές γιατί κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και δεν ισχύουν τα ίδια για όλους. Δεύτερον, θα ήταν πολύ ανεύθυνο εκ μέρους μου να σας δίνω συμβουλές με τόσο λίγες πληροφορίες και χωρίς καν να σας γνωρίζω.
Έχω παρατηρήσει ότι δεν είστε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Γιατί;
Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι που συμβαίνει αυτό.
Ο ένας είναι ο δισταγμός και η ανησυχία που νιώθω σε σχέση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ασφαλώς τα θεωρώ θαυμάσια εργαλεία για την κοινωνικότητα των ανθρώπων αρκεί να χρησιμοποιούνται σωστά. Δυστυχώς πολύ συχνά δεν χρησιμοποιούνται σωστά οπότε από εργαλεία μετατρέπονται σε όπλα. Έχω δει πολλούς ανθρώπους να πληγώνονται και πολλές σχέσεις να καταστρέφονται λόγω της κακής χρήσης των μέσων αυτών. Γι’ αυτό και διστάζω να τα χρησιμοποιήσω.
Ο δεύτερος λόγος είναι η έλλειψη χρόνου. Προτιμώ τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο που διαθέτω να τον αφιερώνω σε διαζώσης επικοινωνία με τους ανθρώπους που εκτιμώ και αγαπώ, και όχι σε μια διαδικτυακή «επικοινωνία» που συχνά δεν είναι τόσο επικοινωνία με τον άλλο όσο αυτοπροβολή.
Επομένως, συγχωρήστε μου την ιδιαιτερότητά μου να απέχω από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αν θέλετε να επικοινωνήσετε μαζί μου, στείλτε μου email, sms, ή καλέστε με στο τηλέφωνο και αφήστε μήνυμα στον τηλεφωνητή μου. Θα χαρώ να σας απαντήσω και να επικοινωνήσουμε με τον παλιό καλό τρόπο της συνομιλίας.
